Уран гэж юу вэ?

Уран гэж юу вэ?

Уран нь цацраг идэвхт элемент бөгөөд байгальд баяжигдсан байдлаар цөөн тооны газарт орд үүсгэн тохиолддог. Энэ нь газрын гүний устай холбоотой, мөн газрын гадаргууд сэвсгэр хурдаст гадаргуугийн устай холбоотой (гадаргуугийн процесстой холбоотой тунаж) болон магмын - гидротермаль, метаморф - гидротермаль, диагенетик - гидротермаль зэрэг зөөврийн болон хуримтлагдан тунах нөхцөлүүдэд уулын чулуулагт үүсдэг байна. Эдгээр процессууд нь их төлөв ямар нэг уусмалтай холбоотой үүсэж байгаа нь байгаль дахь уран усанд сайн уусдаг болохыг харуулж байна. Ураны хуримтлал үүсэх процессууд нь тодорхой орчин нөхцөлүүд болон ураны эх сурвалжуудыг шаарддаг билээ. Тэдгээрийн талаар дараагийн цуврал лекцүүдэд бэлтгэн оруулахаар түр хойш тавив.

Уран болон байгалийн цацрагжилт нь хаа сайгүй тохиолдох түгээмэл зүйл юм. Ураны Кларк нь А.П.Виноградовийнхаар 2.6*104%. Гэвч ураны үйлдвэрийн ач холбогдолтой хуримтлал буюу ураны ордын 15 орчим л төрөл бий. Үүнээс элсэн чулууны төрлийн орд, кварцын хайрга бүхий конгломератын терлийн ураны орд, вулканитад агуулагдах ураны ордууд нь Монгол оронд тогтоогдох хэтийн төлөвтэй байдаг байна.

1789 онд өнөөгийн Чех улсын нутагт орших Joachims хэмээх мөнгөний уурхайд Германы химич Мартин Клапрот (М.Г.Клапротом) нь ураныг анх нээсэн байна. 1896 онд Францын хими-физикч Склодовска-Сурае (А.Беккерель 1896 он) нь ураны цацраг идэвхт шинж чанартай болохыг илрүүлсэн ажээ.

Ураны хольцгүй хэлбэр нь мөнгөлөг өнгөтэй, уран нь хар тугалгаас бараг хоёр (1.7) дахин хүнд металл юм. Түүний атомын дугаар нь 92, энэ нь байгальд тохиолдох хүнд элемент болдог. Байгальд ураны атомын хэд хэдэн изотопууд оршин тогтох төдийгүй гол төлөв уран-238, уран-235, болон маш бага хэмжээгээр уран-234 изотоп байна. (изотопууд нь элементийн цөм дахь протоны тоон нь ижил боловч нейтроны тоогоор ялгаатай). Байгалийн ураны ердийн дээжид. хамгийн их хувийг (ураны нийт массын 99.27%) бүрдүүлэн тогтох изотоп нь уран-238 юм. Уран-235 изотоп нь нийт массын ойролцоогоор 0.72%-ийг бүрдүүлдэг ба маш бага хувийг (нийт массын 0.0055%) уран-234 изотоп эзэлдэг.

Уран торийгийн 350 гаруй эрдэс байдаг ба сүүлийн үеийн судалгаагаар ураны 88.15% (уранинит)-аас 0.01% (stornesite-Y) хүртэл агуулгатай ураны нийт 249-н эрдэс бий гэж тэмдэглэсэн байна.

Ураны Ерөнхий үзүүлэлт

Нэр. тэмдэг дугаар	Уран. U. 92
Элементийн категор	актинид
Бүлэг, орчил, блок	n/а, 7, f
Стандарт атомын жин	238.02891 (3) гр мол-1
Электроны хэлбэр	[Rn] 5f3 6d1 7s2
Электрон бүрхүүл	2, 8, 18, 32, 21, 9, 2 (зураг)

Физикийн шинж чанарууд

Фаз	хатуу
Хувийн жин (нягт)	19.1 гр/смЗ
Шингэний нягт at m.p.	17.3 гр/см3
Хайлах үзүүлэлт	1405.3К, 1132.2°С, 2070 °F
Буцлах үзүүлэлт	4404К, 4131 °С, 7468 °F
Хайлшийн дулаан	9.14 кДж∙молекул-1
Ууршилтын дулаан	417.1 кДж∙молекул-1
Дулааны багтаамж	(25 °С) 27.665 жоульмолекул-1∙К-1

Даралттай уур

Р/Ра	1	10	100	1k	10k	100k
at Т/К	2325	2564	2859	3234	3727	4402

Атомын шинж чанарууд

Исэлдэл	6, 5, 4, 3[1] ( идэвхгүй үндсэн исэл)
Сөрөг электрон	1.38 (Pauling scale)
Ионжуулсан электрон	1st: 597.6 ∙кДж молекул1 2nd: 1420 ∙кДж молекул-1
Атомын радиус	156 pm
Ковалентын радиус	196±7рm
Ван-дер Воолсын радиус	186 pm

Бусад үзүүлэлтүүд

Талстын бүтэц	жишүү дөрвөлжин
Соронзон чанар	пара-соронзон
Цахилгаан эсэргүүцэл	(0°С) 0.280 μΩ∙m
Дулаан дамжуулах	(300 К) 27.5 W∙m-1∙К-1
Дулаан нэмэгдүүлэх	(25 °С) 13.9 μm∙ m-1∙К-1
Дууны хурд (нарийн саваа хэлбэрт)	(20◦C) 3155 m/s
Бага модуль	208 GPa
Огтлолын модуль	111 GPa
Bulk modulus	100 GPa
Пуассоны интеграл	0.23
CAS бүртгэлийн дугаар	7440-61-1

 Эх сурвалж

Posted in: Баяжуулагчид заавал үз,Уран