Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн бутлан тээвэрлэх хэсэгт бутлагдсан хүдрийн бүхэллэгийг бууруулах судалгаа

 Уулын баяжуулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн бутлан тээвэрлэх хэсэгт бутлагдсан хүдрийн бүхэллэгийг бууруулах судалгаа

 
С.Ганболд
IV шатны бутлалтыг судлах  /Хураангуй /
 
Уулын цулын чулууллагт ашигт эрдсийн шигдэц бүхэллэгийн байдалд тулгуурлан эрдсүүдийг хоосон чулууллаг болон бусад элемент биетээс салгахын тулд механик үйлчилгээгээр бүхэллэгийн хэмжээг багасгах ажилбаруудыг явуулахад бутлалт, шигшилт, нунтаглалтаар гүйцэтгэнэ. Мөргөцийн тэслэлтийн дундаж бүхэллэг 400мм , шат дараалсан бутлалт ,бутлалтын зэрэг, үнэмлэхүй бүхэллэг -12мм нь 5%-иас ихгүй байх ёстой. Уулын баяжуулах “Эрдэнэт “ үйлдвэрийн хувьд мөргөцийн тэслэлтээр үүсэх хүдрийн дундаж бүхэллэгийн хэмжээг 400 мм, гэж үздэг бөгөөд шат дараалсан бутлалтаар үүссэн бүтээгдэхүүний үнэмлэхүй бүхэллэгийн хэмжээг 12 мм хүргэж бууруулснаар хүдэр баяжуулалтанд бэлтгэх процессын ашиглалтын зардлыг бууруулах болон цаашдын баяжуулах процессын металл авалтыг дээшлүүлэх зэрэг сайн талуудтай. Иймд хүдрийн бүхэллэгийг бууруулах бутлалтын шатлалыг бий болгох шаардлага гарч ирж байна.
Түлхүүр үг : Үнэмлэхүй бүхэллэг , IV шатны бутлалт , ашигтай эрдэсийн шигдэц, алдагдал-хаягдалгүй ашиглах, оюуны багтаамжтай, технологийн багтаамжтай, бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх

ОРШИЛ

Хүдэр баяжуулалтанд бэлтгэх хэсэг болох бутлалт, нунтаглалт нь баяжуулах фабрикийн ашиглалтын зардлын 70 хүртэлх хувийг эзэлдэг. Үүний нэлээд хувийг нунтаглах хэсэг эзэлдэг. Энэ нь баяжуулах фабрик цахилгаан энергийн зарцуулалтын ихэнхийг хэрэглэдэг чухал хэсэг юм. Нунтаглах процессын ажлын үзүүлэлтүүд болох тээрмийн хүчин чадал, хэрэглэгдэх цахилгаан энерги, ган хуяг болон ган бөөрөнцөгийн элэгдэл зэрэгт тээрмийн тэжээл дэх бутлагдсан хүдрийн бүхэллэгийн хэмжээ зонхилох нөлөө үзүүлдэг. Өнөө үед дэлхийн практикт бутлагдсан хүдрийн бүхэллэгийг багасгах шинэ загвар бүтэцтэй бутлуур болон зохистой хэмжээтэй нүхтэй шигшүүр, шигшүүрийн эд анги бүтээх ажил тасралтгүй хийгдсээр байна. Бутлалтын шатлалын үр ашгийг дээшлүүлж хүдрийн бүхэллэгийг багасгах нь үндсэндээ тээрмийн хүчин чадалд нөлөөлөхөөс гадна нунтаглах хэсгийн технологийн горим нэлээд хэмжээгээр хамаардаг. Оросын “Механобр” хүрээлэнгийн янз бүрийн үйлдвэрүүд дээр явуулсан олон тооны судалгаа шинжилгээний үр дүнд тогтоосон тээрмийн хүчин чадал болон үнэмлэхүй бүхэллэгийн хоорондын харьцаанд үндэслэсэн томъёо: { 1 } { 1 } Үүнд:
nтөслийн болон тооцооны хүчин чадал,т/ц
nтээрмийн хүчин чадал, т/ц
nтөслийн болон тооцооны үнэмлэхүй бүхэллэг, мм
nбутлагдсан хүдрийн үнэмлэхүй бүхэллэг, мм

Зэс-молибдены хүдэр боловсруулах “Эрдэнэт” үйлдвэрийн хувьд {1} томъёог ашиглавал бөмбөлөгт тээрмийн хүчин чадал бутлагдсан хүдрийн бүхэллэг 12мм хүртэл багасах үед Бөмбөлөг тээрмийн хүчин чадал 285т/ц гэвэл бутлагдсан хүдрийн бүхэллэг 12мм болох үед тээрмийн хүчин чадал 300т/ц хүрнэ. Бутлах ба нунтаглах тоноглолын ашиглалтын практикаас үзэхэд , нунтаглалтанд орох бутлагдсан бүтээгдэхүүний хамгийн том хэсгийн диаметр 10-12 мм-ээс бага байвал хамгийн бага зардал гарах боломжтой юм. Бутлалт (нунтаглалт )-ын зэрэг нь бутлалт ( нунтаглалт ) –д орох анхдагч материалын диаметр D (буюу Dmax, Dдунд ,Di)-ыг бутлагдсан (нунтаглагдсан) материалын диаметр d (буюу dmax , dдунд , di ) -т харьцуулсан харьцаагаар илэрхийлэгдэг. ; Dmax , dmax – хамгийн том хэсгийн диаметр ;

ЗОРИЛГО, ЗОРИЛТ
Бутлагдсан хүдрийн бүхэллэгийг бууруулах ажил “Эрдэнэт” үйлдвэрийн 2005-2015 он хүртэлх хөгжлийн концепцид тусгагдсан хүрээнд бутлан тээвэрлэх хэсэгт бутлалтын шатлалыг дөрөв болгон бутлагдсан хүдрийн үнэмлэхүй бүхэллэгийг 12мм хүргэх ажил хийх явдал өнөөгийн цаг үеийн шаардлага болон тавигдаж байна. Оюуны багтаамжтай технологийг бий болгож, технологийн шинэчлэлтэй чанартай эцсийн бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх зорилт тавин ажиллах юм.

ШИНЭ ТЕХНИК,ТЕХНОЛОГИЙН СУДАЛГАА
Өндөр даралтат нунтаглагч булт бутлуур (Roller Press) Roller Press нунтаглах технологи нь 1984 онд бий болж өнөөг хүртэл дэлхийн томоохон цемент, шохойн үйлдвэрүүдэд амжилттайгаар ашиглагдаж байна. Саяхнаас өндөр даралтат нунтаглагч булыг баяжуулах үйлдвэрүүдийн нунтаглалтын циклд хэрэглэх болсон. Өндөр даралтат нунтаглагч булыг бусад төрлийн бутлууруудтай харьцуулахад бутлалтын дараах материалын жижиг ангиллын агуулга өндөр мөн цахилгаан энерги бага зарцуулдаг. Одоогоор Roller Press-ийн 200 гаруй машин цемент болон алт, төмрийн хүдэр боловсруулах үйлдвэрүүдэд ажиллаж байна. Roller Press нь дараах давуу талуудтай:
n Цахилгаан энергийн зарцуулалт бага (0.8-3.0кВт*ц/т) - 10% хүртэлх чийглэгтэй хүдэр хүлээн авах боломжтой
n Ашиглалтын зардал бага
n Орон зай бага эзэлдэг
n Чимээ шуугиан бага гаргадаг
n Ашиглалтын коэффициент 95%-иас их
n Нунтаглагч булын гадаргуугийн элэгдэл удаан (4000-36000ц)
n Өндөр хүчин чадалтай (70-2117т/ц)
n Жижиг ангиллын агуулга өндөр байдаг

ТЕХНИКИЙН ҮЗҮҮЛЭЛТҮҮД
Загвар Булын диаметр, см Булын урт, см Жин, т Хэмжээ, м Бүтээмж, т/ц урт өргөн өндөр Pilot unit 80 25 29 2,7 4,5 2,0 50-70 RP 3 120 50 29 4,5 2,5 2,9 240-336 RP 5 120 80 55 5,1 2,7 2,9 384-537 RP 7 140 80 89 5,1 4,1 3,2 448-627 RP 10 140 110 117 5,4 4,4 3,2 616-862 RP 13 140 140 147 5,6 4,8 3,2 784-1098 RP 16 170 140 190 6,1 4,8 3,6 952-1333 RP 20 170 180 253 6,7 5,4 3,6 1224-1714 RP 25 210 180 434 7,2 6,0 4,4 1512-2117
Эрдэнэтийн-Овооны зэс молибдены хүдрийг “Polysius AS” фирмын POLYCOM өндөр даралтын булт нунтаглагчаар бутлалтын туршилт
 Хамтарсан “Эрдэнэт “ үйлдвэрийн гол зорилгын нэг нь үйлдвэрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх явдал юм. Үйлдвэрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх боломжийг тодорхойлохын тулд “POLYSIUS”- фирмийн туршилтын төвд “Эрдэнэт” үйлдвэрээс хүдрийн хоёр дээж аван туршилтанд оруулсан. 1-р дээжид нь: 0-2 мм мөхлөгийн хэмжээтэй 1200 кг дээж 2-р дээжд нь: 14-25 мм хүртэлх бүхэллэгтэй 400 кг дээж байв. POLYCOM булт нунтаглагчийн техникийн үзүүлэлтүүд (ИВВД) Төрөл 10/4M 12/5M 14/6M 17/8M 20/10M 22/10M Голын дундач диаметр, мм 1060 1380 1750 1980 2200 2460 Голын өргөн, мм 1000 1230 1565 1790 1990 2210 Хүчин чадал, тн/час 65 110 180 300 440 520 Эргэлтийн хурд, U/min 17-27.6 20-25.7 16.5-23 13-21.1 11-20 11-19.1 Цахилгаан хөдөлгүүрийн хүчин чадал, кВт 300 560 1100 1650 1900 2500 L1 1200 1500 1900 2200 2400 2600 L2 3100 3800 4950 5850 6450 7150 B 1700 2050 2500 3000 3300 3450 H 1500 1800 2350 2800 3200 3540 Y 3100 3570 4800 5700 6000 6400 Өндөр даралтат Policom булт бутлалтын дараах бүхэллэгийн ангилалын үр дүн Бүхэллэгийн ангилал, мм Гарч Кумулятив гарч, % гр % нэмэхээр хасахаар +6.3 17.3 9.33 9.33 100.0 -6.3+2.5 49.5 26.7 36.03 90.67 -2.5+1.6 16.5 8.9 44.93 63.97 -1.6+1.0 14.5 7.82 52.75 55.07 -1.0+0.6 18.3 9.87 62.62 47.25 -0.6+0.4 6.5 3.51 66.13 37.38 -0.4+0.3 8.1 4.37 70.5 33.87 -0.3+0.2 5.9 3.18 73.68 29.5 -0.2+0.16 5.5 2.97 76.65 26.32 -0.16+0.1 2.6 1.4 78.05 23.35 -0.1+0.08 4.1 2.21 80.26 21.95 -0.08+0.044 7.7 4.15 84.41 19.74 -0.044 28.9 15.59 100.0 15.59 дүн 185.4 100.0 - - ИВВД бутлуурын өмнөх ба дараах хүдрийн бүхэллэг.

ХҮДРИЙН МӨХЛӨГИЙН АНГИЛАЛ,ХЭВИЙН БҮХЭЛЛЭГИЙН ТОДОРХОЙЛСОН ГРАФИК
“Эрдэнэт” үйлдвэрийн хүдрийн дээж нь хуягийн элэгдлийн үзүүлэлтээрээ туршилтын үр дүнд гарсан байдлаараа 20.35-25.35 гр/т байв. Урьдчилсан тооцоогоор булт бутлуурын хуягийн ашиглагдах хугацаа ойролцоогоор 4000 цаг болж байсан. Энэ хугацаа нь POLYCOM төхөөрөмж дээр ердийн ширхэгтэй материалыг өгөх үед үйлчилнэ. ӨДББ-ийн нөлөөлөл, нунтаглалтанд Хүдрийн дээжийг Бондын индексээр хүдэрт зарцуулагдах цахилгаан энерги12, 84 квт цаг болж байв Өндөр даралтат булт тээрмийн бүтээгдэхүүний хувьд хүдрийн нунтаглалт нь бондын үзүүлэлтээр 11,74 квт цаг хүдрийн нунтаглалт байгаа нь индексийн бууралтын 9% нотолж байна. Бөмбөлөгт тээрэмд туршилтын нунтаглалтын үндсэн дээр өндөр даралтад бутлуур дээр урьдчилан хүдрийг буталсан тохиолдолд нунтаглалтын ажиллагааны энергийн зардлыг 30-40%-д бууруулах боломжтой . Туршилтанд орсон хүдэр нь ӨДББ- дээр сайн нунтаглагдаж, бага цахилгаан энерги зарцуулж, үр ашигтай бутлахад даралтын тохиромжтой түвшин нь ойролцоогоор 3 н/мм2 болж байна. Үүнд шаардлагатай цахилгаан энергийн зардал нь ойролцоогоор 1,5 квт ч/тн. Алмазын Кимберли майнз баяжуулах фабрик ӨДББ – ыг Герман улсад 2000 оноос хойш ашиглаж байна. Германы кumboldt фирмийн Роллер-пресс ӨДББ гадаадын уул уурхайн үйлдвэрлэлд: Хятад-шохой 2003 оноос, Орост-алт 2002 оноос, Австральд-алмаз 2001 оноос,Чили-төмөр 1998 оноос,Бразилд-Си-Мо 1996 оноос, Энэтхэгт-шохой 1998 оноос ашиглаж байна.

ДҮГНЭЛТ
n Эрдэнэтийн- Овооны зэс молибденитийн хүдрийг ӨДББ- дээр сайн нунтаглагдаж хэвийн бүхэллэг 10-12 мм болгох.
n Явуулсан туршилтан дээр үндэслэн ӨДББ-ийг Бутлан тээвэрлэх хэсэгт IY шатны бутлуур суурилуулсанаар БТХ-ийн хүдэр хүлээн авалтыг 20-25 сая тн хүргэх
n хүдэр боловсруулалт 280-315 тн/ч хүргэх
n НБХ-д цахилгаан энерги хэмнэх
n Тээрмийн хуяг, носас, гидроциклоны элэгдэл багасна
n I шатлалтай нунтаглалтын схемд шилжих юм.
n Зэс-молибдений металл авалт дээшлүүлэх (еcopper= 85,5% еmo=40.0%)
Ашигласан ном , хэвлэл
1. Технологическая инструкция по обогащению медно – молибденовых руд на обогатительной фабрике Совместного Монголо-Российского предприятия “Эрдэнэт” г. Эрдэнэт 2003 г
2. Первое совешение финансовых, экономических и бухгалтерских работников предприятия “ Эрдэнэт “ Орхонский аймаг 2004 г
3. Д.Даваасамбуу, Ж,Лхамсүрэн, Ж.Дамдинжав Эрдэс -элементийн олборлолт, үйлдвэрлэл хэрэглээ УБ хот 2000 он
4. В.Өлзийхутаг, Р.Дэлгэр Баяжуулах фабрикийн Бутлан тээвэрлэх хэсгийн гарын авлага Эрдэнэт 2000 он
5. С.Ганболд Баяжуулах фабрикийн Бутлан тээвэрлэх хэсгийн технологийн горим Эрдэнэт 2002 он
6. Д.Даваасамбуу, Ж.Лхамсүрэн, Ж.Дамдинжав “Эрдэс-элементийн олборлолт,үйлдвэрлэл, хэрэглээ” УБ:2000 225-297х
7. Самыгин.В.Д, Филиппов.Л.О, Шехирев.Д.В “Хүдэр баяжуулалтын үндэс”
Москва 2003 50-88х
8. Абрютин.Д.В, Воронин.Д.Ю, Пестриков.Л.Б Каталог-справочник
“Горная техника-2004”
9. Испытания медно-молибденовой CE Erdenet, Монголия произведенные в испитательном центре фирмы “PoIysius AG” на Измельчающих Валках Высокого Давления ( ИВВД)

ЗОХИОГЧИЙН ТУХАЙ

Сөрхөмийн Ганболд .1976 онд Дорнод аймгийн Сэргэлэн суманд наймдугаар анги, 1981 онд Дархан хотын политехникумыг Баяжуулагчийн техникчээр , 1989 онд Свердловск хотын Уулын дээд сургуулийг Баяжуулагч -инженер мэргэжлээр тус тус төгссөн . Одоо Уулын баяжуулах “ Эрдэнэт “ үйлвэрийн Баяжуулах фабрикийн Бутлан тээвэрлэх хэсгийн ахлах мастер, техник технологийн шинэчлэлийн ажилд оролцон ажиллаж байна. Хүдрийн бүхэллэгийг бууруулах талаар судалгааны ажлуудыг хийж  ,IV шатны бутлуурын судалгаан дээр ажиллаж байгаа.

Эрдэм шинжилгээний удирдагч доктор (Sc.D) Ж.Баатархүү.

Эх сурвалж 

Posted in: Баяжуулагчид заавал үз,Зэс,Зэс-порфирын орд,Эрдэм шинжилгээний ажил,Эрдэнэт УБҮ